Με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο η Επιστημονική Ημερίδα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Κέντρου Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος, με αφορμή την 60ή επέτειο από την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, με τίτλο: «60 χρόνια από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ: Ιστορικές πτυχές και επανεκτιμήσεις, εσωτερικές και διεθνείς διαστάσεις και λογοτεχνικές αποτυπώσεις»
Στην Ημερίδα συμμετείχαν πάνω από 180 φοιτητές, ερευνητές, συγγραφείς, πολιτικοί/πολιτειακοί αξιωματούχοι και ενδιαφερόμενοι πολίτες, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις πρωτότυπες ανακοινώσεις 12 ερευνητών και πανεπιστημιακών για άγνωστες πτυχές της ιστορίας του αγώνα της ΕΟΚΑ και να λάβουν μέρος σε ανοικτή συζήτηση.
Παρατίθενται οι περιλήψεις των ανακοινώσεων, ενώ, διευκρινίζεται ότι το Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος θα προχωρήσει σε έκδοση των πρακτικών της Ημερίδας εντός του έτους.
Αντιγόνη Ηρακλείδου
«Ο ρόλος των σχολείων κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ: Η αποτυχία της βρετανικής εκπαιδευτικής πολιτικής»
- Τα σχολεία και γενικότερα η μαθητιώσα νεολαία, αναδείχθηκαν σε αναπόσπαστο κομμάτι του απελευθερωτικού αγώνα λόγω της μεγάλης βοήθειας και στήριξης που παρείχαν στην ΕΟΚΑ μέσω διαδηλώσεων, απεργιών, διανομή φυλλαδίων και άλλων αποστολών που αναλάμβαναν. Το μέγεθος της εμπλοκής των σχολείων στον αγώνα της ΕΟΚΑ δεν δείχνει μόνο την απήχηση που αυτός είχε σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού, αλλά αποδεικνύει και την αποτυχία της βρετανικής εκπαιδευτικής πολιτικής που άρχισε να εφαρμόζεται στο νησί κυρίως μετά τα Οκτωβριανά, με στόχο τη δημιουργία βρετανικής ατμόσφαιρας στην Κύπρο, ώστε αυτή να μετατραπεί σε μια ήσυχη και υπάκουη αποικία.
Πιστούλα Ιωάννου
«Ελληνίδες της Κύπρου που έπεσαν ή δολοφονήθηκαν στη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ»
- Η ανακοίνωση αναφέρεται στις δώδεκα γυναίκες που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959, η πλειοψηφία των οποίων φονεύθηκε είτε από Βρετανούς – μέλη των Δυνάμεων Ασφαλείας, είτε από Τούρκους στα πλαίσια των διακοινοτικών συγκρούσεων Ελλήνων και Τούρκων του νησιού. Παράλληλα, γίνεται σύντομη αναφορά στον τρόπο δολοφονίας των γυναικών αυτών, γεγονός που συνδέεται άρρηκτα με το πρόσωπο του θύτη, αλλά και στα φονικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν. Εν κατακλείδι, παρουσιάζονται τα δύο περιστατικά των μικρότερων ηλικιακά θυμάτων, που έχασαν τη ζωή τους, ως απόρροια του συγκρουσιακού περιβάλλοντος και της τεταμένης ατμόσφαιρας στην οποία έζησαν.
Χρύσω Χατζηττοφή
«Οι γυναίκες στον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Η οδυνηρή όψη: Εγκλεισμός και βασανιστήρια»
- Η ανακοίνωση είναι αποτέλεσμα της έρευνας που διεξήγαγε η Χρύσω Χατζηττοφή στα πλαίσια της εκπόνησης της διπλωματικής της εργασίας με τον αντίστοιχο τίτλο. Πραγματεύεται τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκαν οι αγωνίστριες της ΕΟΚΑ από τις αποικιακές αρχές στα ανακριτήρια της Ομορφίτας και στο Special Branch της Λευκωσίας, αλλά και τη ζωή των κρατουμένων και καταδίκων γυναικών στις Κεντρικές Φυλακές. Στην εισήγηση αυτή παρουσιάζονται προσωπικές μαρτυρίες έξι αγωνιστριών της ΕΟΚΑ και γίνεται αναφορά στην αντίδραση τόσο του ελληνικού κυπριακού λαού όσο και άλλων φορέων του εξωτερικού απέναντι στην κακομεταχείριση των κρατουμένων.
Ήβη Θωμά
«Κεντρικές Φυλακές, 1955-56: Ο μελλοθάνατος Μιχαλάκης Καραολής και η διαλεκτική της έγκλειστης διαμαρτυρίας»
- Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στον προσωπικό φάκελο του Μιχαλάκη Καραολή που βρισκόταν ξεχασμένος σε υπηρεσιακά ντουλάπια στις Κεντρικές Φυλακές μέχρι το 2005. Η ενασχόληση της ερευνήτριας με το περιεχόμενο του φακέλου, την έφερε αντιμέτωπη με αριθμό επιστολών και υπηρεσιακών σημειωμάτων που φανερώνουν τις προσπάθειες του νεαρού Μιχαλάκη Καραολή για να αποκτήσει «συνομιλητές» ενώ βρισκόταν έγκλειστος στις Κεντρικές Φυλακές. Μέσα από το λόγο, τόσο του Μιχαλάκη Καραολή όσο και της διοίκησης των Κεντρικών Φυλακών, η φυλακή αναδεικνύεται ως ένας θεσμός ριζωμένος στην αποικιακή εμπειρία: ο εγκλεισμός, πέρα από τιμωρητικό εργαλείο, αποτελεί επιτομή των χώρων και μορφών στέρησης της ελευθερίας στην Κύπρο κατά την ύστερη Αγγλοκρατία.
Χρυστάλλα Στυλιανού
«Οι Άγγλοι αποικιοκράτες και ο μεταποικιακός αντίλογος: Χάλκινη Εποχή και Κλειστές Πόρτες»
- Στη συγκεκριμένη ανακοίνωση θα γίνει λόγος για τη λογοτεχνική παρουσίαση του αποικιακού υποκειμένου και του λόγου του μέσα από δύο έργα, τη Χάλκινη Εποχή (1960) του Eλλαδίτη Ρόδη Ρούφου και τις Κλειστές Πόρτες (1964) του Κώστα Μόντη. Συγκεκριμένα, θα αναδειχθεί μία πτυχή της θεματοποίησης της αποικιοκρατίας μέσα στον μεταποικιακό αντίλογό τους, αυτή που αφορά την αποικιακή ρητορική της εκλογίκευσης και την απογοητευτική για τους Κύπριους πραγμάτωση της.
Πέτρος Παπαπολυβίου
«Η περίοδος της ανέφελης συνύπαρξης: Οι σχέσεις Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και Γεώργιου Γρίβα-Διγενή κατά τον πρώτο χρόνο του αγώνα της ΕΟΚΑ»
- Η ανακοίνωση εξετάζει τις σχέσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον Γεώργιο Γρίβα-Διγενή τον πρώτο χρόνο δράσης της ΕΟΚΑ, από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα μέχρι και την εξορία του πολιτικού αρχηγού της οργάνωσης στις Σεϋχέλλες, το Μάρτιο του 1956. Παρουσιάζεται σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, η στενή και αρμονική συνεργασία των δύο ανδρών, σε αντίθεση με τις διαφωνίες που είχαν προκύψει τόσο εντός της Ιεράς Συνόδου (τόσο με τον μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό όσο και με τον μητροπολίτη Πάφου, για εντελώς διαφορετικούς λόγους) αλλά και με το «κλιμάκιο Αθηνών», και ειδικά με τον Σάββα Λοϊζίδη, που είχε διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση της ΕΟΚΑ, όμως αυτή την περίοδο ο ρόλος του υποβαθμίστηκε.
Αχιλλέας Αιμιλιανίδης
«Ο αγώνας της ΕΟΚΑ στην αγγλική Βουλή των Κοινοτήτων: 1955-1956»
- Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης συνιστά να αναλύσει το πλαίσιο των συζητήσεων για το Κυπριακό στη Βουλή των Κοινοτήτων κατά τα πρώτα έτη του Αγώνα το 1955-1956. Οι συζητήσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων δεν έχουν μέχρι σήμερα τύχει συστηματικής ανάλυσης παρά τη σημασία τους για την κατανόηση των βρετανικών αντιλήψεων απέναντι στην Κύπρο. Η ανακοίνωση θα λάβει υπόψη την αντιμετώπιση του κυπριακού ζητήματος από τη Βουλή των Κοινοτήτων μέσα στα πλαίσια της βρετανικής στρατηγικής και πολιτικής του Αγώνα.
Λάμπρος Καούλλας – Μιχάλης Σταυρή
«ΕΟΚΑ – IRA: Προσπάθειες απόδρασης από τις βρετανικές φυλακές»
- Στην ανακοίνωση παρουσιάζεται η μεταφορά Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ στις βρετανικές φυλακές Wormwood Scrubs και Wakefield και η εκεί γνωριμία τους με ιρλανδούς κρατουμένους αγωνιστές του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA). Πρόκειται για ιδιαίτερη πτυχή του αγώνα της ΕΟΚΑ, καθότι ήταν η μοναδική περίπτωση επαφής (έστω και εμμέσως) με αντάρτες ξένου απελευθερωτικού–αντιαποικιακού κινήματος. Για την παρουσίαση, οι ερευνητές εστίασαν στις κοινές προσπάθειες απόδρασης από τις βρετανικές φυλακές, στηριζόμενοι στη δευτερεύουσα βιβλιογραφία (για την ΕΟΚΑ, τον IRA, απομνημονεύματα αγωνιστών), καθώς και σε συνεντεύξεις που πήραν για το εν λόγω ζήτημα από τους πρωταγωνιστές της συγκεκριμένης υπόθεσης. Σκιαγραφείται εν γένει η σχέση των κρατουμένων των δύο χωρών, επιστέγασμα της οποίας ήταν η συνεργασία αυτή, η οποία στόχο είχε τη μεταφορά των Κυπρίων αγωνιστών στην Ιρλανδία και την ένταξή τους στις τάξεις του IRA, πριν από την τελική μεταφορά τους στην Κύπρο.
Ανδρέας Ηλιάδης
«ΝΑΤΟ και ΕΟΚΑ, 1955-1959: Επιπτώσεις της επαναστατικής δράσης και προσπάθειες διπλωματικής παρέμβασης»
- Η ανακοίνωση θα παρουσιάσει τις επιπτώσεις της επαναστατικής δράσης της ΕΟΚΑ 1955-1959 εντός του ΝΑΤΟ και θα ασχοληθεί με το διπλωματικό ενδιαφέρον που αυτό επέδειξε για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Θα παρουσιάσει τις κυριότερες συζητήσεις εντός του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου και εντός των Συνόδων των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ κατά την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ, αφού η κατάσταση στην Κύπρο απειλούσε την ενότητα και συνοχή του ΝΑΤΟ, στην ευαίσθητη νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας. Το ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ κορυφώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1958, όταν ο Πωλ-Ανρί Σπάακ, δεύτερος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, ανέλαβε διαμεσολαβητική πρωτοβουλία με στόχο τη διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Η ανακοίνωση θα παρουσιάσει την πρωτοβουλία του Σπάακ, το Σεπτέμβριο του 1958, για προσφορά καλών υπηρεσιών μέσω της υποβολής Σχεδίου για την προσωρινή διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος και πρότασης για διοργάνωση διεθνούς διάσκεψης υπό την αιγίδα του.
Χαράλαμπος Αλεξάνδρου
«”Η ΕΟΚΑ είναι μια οικτρή αποτυχία κι οι μέρες της είναι μετρημένες”: Βρετανικές αυταπάτες και προπαγάνδα κατά τον ένοπλο αγώνα 1955-1959»
- Η ανακοίνωση παρουσιάζει και αναλύει συνοπτικά τις βρετανικές παρανοήσεις της κυπριακής πραγματικότητας, η εμμονή στις οποίες τις κατέστησε τελικά αυταπάτες. Η σημασία της ανάλυσης έγκειται στο γεγονός ότι ενώ αυτές οι αυταπάτες αφαιρούσαν από τους Άγγλους την ικανότητα ορθολογιστικής αντιμετώπισης της κατάστασης, οι αποικιοκράτες στηρίζονταν σε αυτές για να διαμορφώσουν την πολιτική τους απέναντι στους Έλληνες της Κύπρου και τα αιτήματά τους. Στην εισήγηση επιπλέον, γίνεται ακροθιγώς αναφορά στους τρόπους με τους οποίους οι Βρετανοί επιχείρησαν να εμφυτεύσουν αυτές τις αντιλήψεις και στους Κύπριους, αλλά και στους σημαντικότερους παράγοντες που ανάγκασαν έστω και αργά τους Άγγλους να αναθεωρήσουν τις λανθασμένες αντιλήψεις τους.
Ευάνθης Χατζηβασιλείου
«Ένας ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας στη μεταπολεμική εποχή: διεθνείς ροπές και ελληνικές ιδιοτυπίες»
- Ο κυπριακός αγώνας της δεκαετίας του 1950 κινείται σε δύο παράλληλα και εν μέρει αλληλεπηρεαζόμενα πλαίσια: ένα διεθνές, που αφορά τις ευρύτερες τάσεις της μεταπολεμικής εποχής, και ένα ελληνικό, που φέρει μαζί του και τις κληρονομιές της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν ιδιότυπο αγώνα, που σε ορισμένα σημεία συναντήθηκε με τις τακτικές του αντιαποικιακού κινήματος, και σε ορισμένα άλλα απέκλινε από αυτές. Αυτές οι ιδιοτυπίες οφείλουν να γίνουν κατανοητές, ώστε να σχηματίσουμε μια περισσότερο ασφαλή εικόνα για τη φύση και τις δυναμικές του.
